Beyindeki Yapışkan, Hatıraların Ömrünü Uzatıyor

Hatıralarımızı yaşlanma ya da Alzeimer’dan korumak için, beyin hücrelerini birbirlerine civatalayabilir miyiz? Acayip bir fikir ama işe yarayabileceğine dair işaretler var.

Magdeburg’da “Alman Nörodejeneratif Hastalıklar Merkezi”nden Rahul Kaushik ve arkadaşları, beyin hücreleri arasındaki bağlantıyı güçlendirecek bir molekül yarattılar. Bu molekül, betonarmedeki çubuk demir işlevinde. Yaklaşım henüz insanlar üzerinde denenmemiş olsa da, bu molekülün farelerin beynine enjekte edilmesi hafızalarının geliştirilmesine faydalı olmuş görünüyor.

İngiltere Cardiff Üniversitesi’nden John Aggleton: “Bu çok akıllıca ve mantıklı” diyor. Sinaps denilen beyin hücreleri arasındaki bağlantılar sayesinde bir hücreden diğer hücreye sinyaller gönderilir. Hatıralar, milyonlarca beyin hücresi arasındaki güçlü sinaps ağlarından oluşmaktadır.

Kaushik ve ekibi, bu bağlantıları güçlendirebilmek için CPTX denilen bir molekül tasarladılar. Bu kimyasal, sinapsın diğer ucundaki beyin hücrelerinin yüzeyindeki bileşiklere bağlanıyor ve iki hücre arasında yapay bir köprü oluşturuyor.

Alzheimer hastalığında, hafıza kaybı ve karmaşası başlamadan önce, hastalar 10larca yıl boyunca yavaş yavaş sinapslarını kaybederler. Kaushik: “Bizim istediğimiz, sinapsların yok olmasına engel olmak. İki nöronun birbirlerinden tamamen kopmasına izin vermek istemiyoruz.”

Ekip, Alzheimer benzeri semptomlar göstersin diye genetikleriyle oynanan farelere bu molekülü enjekte ettiklerinde, farelerin hafıza testlerinde, aynı kimyasalı almayan aynı tür farelere kıyasla çok daha iyi olduklarını gördüler. Bu testler arasında, yeni bir nesneyi tanımak ve belirli lokasyonlarda elektrik şok alacaklarını öğrenmeleri vardı. Hayvanların beyinleri incelendiğinde, tedaviyi alanlarda  almayanlara kıyasla %30 daha fazla sinaps olduğu görüldü.

7 gün sonrasında etki yavaş yavaş kayboldu. Ama ekip bir gen terapisi geliştiriyor ve beyin hücrelerinin kendi “sinaps arttırma molekülünü” kendilerinin üretmesini umuyor. Kaushik: “Etkisi yıllar boyunca süren sonuçlar elde edebiliriz” diyor.

İngiltere Alzheimer Araştırma Kuruluşu’ndan Carol Routledge:” Eğer bu teknik işe yararsa, semptomlar başlamadan birkaç sene önce demans hastalığının başlangıcını da tespit edebilecek testlere ihtiyacımız olacaktır. Pek çok insan erken teşhise odaklanmış durumda. Şu anda olduğundan çok daha erken tedavi etmemiz gerektiğinin farkındayız.”

Routledge, bu çalışma sonuçlarının aynı zamanda yaşlanmaya bağlı hafıza kaybı yaşayanlar için de faydalı olabileceğini söylüyor. Routledge: “Bilişsel yaşlanmayı yavaşlatıp yavaşlatamayacağımız ise başka önemli bir mesele” diyor.

Bunun dışında büyük bir bilinmeyen daha var: Acaba yapay sinaps güçlendirici, normalde unutmak isteyeceğimiz şeylerin de( mesela günlük ıvır zıvır bilgiler) daha geç unutulmasına yol açacak mı?

Aggleton, çalışma insanlar üzerinde test edilmeden fazla iyimser olunmaması gerektiğini söylüyor. Aggleton: “Alzheimer lı farelerdeki değişiklikleri geliştirmenin yollarını gösteren pek çok çalışma bulunmaktadır ama deneyler insanlar üzerinde yapıldığında aynı pozitif etkiler çok nadir olarak görülmektedir”diyor.

Çeviren : Sıdıka ÖZEMRE
6 | NewScientist | 18 August 2018