Yaratıcılığın Sırrı – Bilime Göre

Valerie van Mulukom-Coventry Üniversitesi

Yıldızlı Geceler – Van Gogh

Eğer Vincent Van Gogh’un Yıldızlı Geceler tablosundan veya Albert Einstein’in uzay zaman hakkındaki teorilerinden büyülendiyseniz, muhtemelen her iki çalışmanın da insanın aklını başından alan bir yaratıcılığın ürünü olduğunu kabul edeceksiniz. Bizi bir tür olarak ileri doğru itekleyen hayal gücüdür o. Dünyamızı genişletir ve bize yeni fikirler, icatlar ve keşifler getirir.

Fakat hayel etme yeteneğimizde niçin bu kadar çarpıcı biçimde ayrışıyor görünüyoruz? Ve kendinizi daha kuvvetli hayal gücü için eğitebilir misiniz? Bilim bu konuya üç ayrı, fakat birbirine bağlantılı hayal gücü tipleri bazında bazı cevaplar getiriyor.

YARATICI HAYAL GÜCÜ

Yaratıcı hayal gücü, normal olarak bizim başında büyük Y harfi  ile gözönünde bulunduracağımız yaratıcılıktır –  bir opera bestelemek veya çığır açan bir şey keşfetmek. Bu, ev işleri problemlerine yaratıcı çözümlerle gelmek veya el işleri yapmak gibi günlük yaratıcılıktan farklıdır.

Yaratıcı ilham herkesin bildiği gibi anlaşılması zor bir şeydir. Yaratıcı olabilmek veya bir yaratıcılık haline ulaşmak bundan dolayı uzun zamandır bir çok sanatçı ve bilimcinin amacı olmuştur.

Fakat bu mümkün mü? Bazı bireylerin diğerlerinden daha yaratıcı kişiliğe sahip olduklarını biliyoruz. Yapılan araştırmalar yaratıcı hayalciliğin ayrıca çevremiz tarafından ve basit anlatımla pek çok zorlu çalışmayla arttırılabileceğini önermektedir. Mesela deneysel çalışmalar çocukların yaratıcı içerikle muhatap edilmesi halinde veya oldukça yaratıcı olan diğer kişileri izlediklerinde kendileri de daha yaratıcı olmaktadırlar.

Yaratıcı hayalciliğin iki evresi vardır. Iraksak düşünme, hepsi bir şekilde ana probleme veya konu başlığına bağlantılı geniş bir fikirler topluluğunu düşünmektir. Hızlı ve ekonomik olan sezgisel düşünme tarafından desteklenmeye meyillidir. Yakınsak düşünme ise daha sonra ana problem veya konu başlığında fikirlerin fayadalı olabilirliğini değerlendirmede yardımcı olur. Bu proses yavaş ve üzerinde durmayı gerektiren analitik düşünme tarafından desteklenir ve doğru olan fikri seçmemize olanak sağlar.

Yani eğer o başyapıtı yazmak istiyorsanız arkadaşlarınızla bir çok beyin fırtınası yapmak veya yaratıcı düşünme veya yazma konusunda bir kurs almak, ortaya yeni fikirler çıkarmanıza yardımcı olabilir.

Diğer taraftan bu fikirlerin içinden iyi bir tanesini seçmenize yardımcı olmaz.Bunun için araştırma, ilk gereksinimin sergileme ve tecrübe etme olduğunu önermektedir. Bir alanda ne kadar fazla çalışır, düşünür ve bir konuyu öğrenirseniz – en önemlisi bir çok hata yapmaya cesaret ederseniz – sezgisel olarak yeni fikirlerle gelmekte ve analitik olarak bunlardan doğru olanı seçmekte o kadar fazla iyi olabilirsiniz.

Einstein hayalciliğinin, başarısının anahtarı olduğunu düşünüyordu.

Bundan dolayı başarılı yaratıcılık kafa patlatmakla fazlaca ilgili değildir.Mikrobiyolog Louis Pasteur’ün söylediği gibi : ‘’Kısmet hazırlıklı zihni kayırır.’’ Bu sanat için de geçerlidir. Pablo Picasso’nun tavsiye ettiği gibi : ‘’Bir profesyonel gibi kuralları öğren ki, onları bir sanatçı gibi kırabilesin’’

FANTASTİK (KURGUSAL) HAYAL GÜCÜ

Bir çok insan için bir fikre tamamen yoğunlaşabilme yeteneği başarılı ve yaratıcı bir projeyi tamamlamak için anahtardır.Bunun için en iyi  şekilde kurgu gücüne meyliniz ve hayale dalma gücünüzle belirlenen, bilimcilerin ‘’kurgusal hayal gücü’’ olarak adlandırdığı şeye ihtiyaç duyarsınız. Bu sizin çok parlak ve canlı kurgulara meyil derecenizi ve hayali dünyalara çekilme seviyenizi belirler.

Diğer taraftan, kurgusal hayal gücü gündüz rüyasını arttırabilir ve günlük görevler konusunda dikkati dağıtabilir, ilk bakışta çok fazla arzu edilen bir yetenek olarak görülmeyebilir. Hatta bir de karanlık tarafı vardır – bir kişinin kurgusal hayal gücü travmatik olaylara cevap olarak onun gerçekten kaçışıyla birlikte artma eğilimi gösterir.

Fakat faydaları da vardır. Çocuklarda kurguya kilitlenmek yaratıcı hayal gücü, hikaye yeteneği, ve derinliğine düşünme ile bağlantılıdır.Yetişkinler için hafızayı güçlendirme, yaratıcı problem çözme ve planlamayı geliştirmekte yardımcı olabilir.

Bu ayrıca arttırabileceğiniz bir yetenektir. Araştırma ebeveynleri tarafından yalancıktan oynama ve rol alma konusunda cesaretlendirilen çocukların ilerideki yaşamlarında daha üst kurgu seviyelerine meyilli olduklarını göstermiştir. Ve başlamak için hiç bir zaman geç değildir – amatör aktörlerin de daha fazla kurgusal hayal gücüne sahip oldukları bilinmektedir.

ARALIKLI (BÖLÜMLERDEN OLUŞMUŞ) HAYAL GÜCÜ

Aralıklı hayal gücü kurgusal hayal gücüne benzer fakat olayları zihnimizin gözünde  canlandırırken görsel (anlamsal) detaylardan çok ezici çoğunlukla gerçek (aralıklı) hafıza detaylarını kullanır.

Bu, kişilerin alternatif geçmişleri daha iyi hayal etme ve onlardan hatalarını öğrenmelerine, veya geleceklerini hayal etmelerine ve onun için hazırlanmalarına yardım eder. Bu konuda şimdiye kadar yapılan küçük araştırma, görsel hayal etme kapasitesi daha yüksek olan kişilerin geleceklerini hayal ederken daha fazla duyusal detaylar deneyimlediğini göstermiştir.

Dahası, yıllarca çıkan kişisel gelişim kitapları ‘’hayal et ve o gerçekleşecek’’i önermesine rağmen, bu aslında yapman gerekenin tersidir. Gelecek için en güzel hazırlanma, çelişkili biçimde arzu ettiğiniz geleceğin prosesini – çıktıyı değil – hayal etmektir. Bir çalışmayo göre, öğrenciler arzu ettikleri sonucu hayal ettiklerinde (olacakları bir testte iyi notlar), arzulanan sonucu elde etmek için gereken prosesi (güzelce ders çalışmayı) hayal eden öğrencilerden bariz şekilde daha kötü sonuçlar elde etmişlerdir.

Belki bu yeni yıl niyetlerinizde aklınızda tutmanız gereken bir şeydir?

Hepimiz değişik derecelerde hayal etme yeteneğine sahibiz ve insanlığın nerede onsuz olabileceğini hayal etmek imkansızdır. Ve o romanı daha yazmadıysanız bile o içinizde bir yerlerdedir, denemeye devam edin. Yaratıcılığı arttıran bir çok yollar vardır, oyunla, pratikle, ve elzem olan deneyimle. Bu sizi daha akıllı bile yapar.

Einstein’in söylediği gibi: Aklın gerçek işareti bilgi değil, hayal etmektir.

Çeviri : Emre Ümit Tuncel
Kaynak : The Conversation

Check Also

Geri Dönüşü Olmayan İnsan Ruhunun Ölümsüz Yolculuğu