Fikrinizi Değiştirmenizin Ardındaki Sinirbilim

Yeni bulgular, bu sürecin, düşünülenden çok daha karmaşık olduğunu gösteriyor.

Beynimiz her gün çeşitli son dakika kararları ile uğraşıyor: Önümüze çıkan buz tabakasından kaçınmak için yürüyüş şeklimizi değiştiriyoruz. Seyahat halindeyken mola verebilmek için son anda yol kenarındaki mola yerine kırıyoruz direksiyonu. Tenis topunu son anda ters vuruş ile karşılıyoruz.

Bilim insanları, planlı bir davranışı aniden durdurma yada değiştirme yeteneğimizin beynin prefrontal korteksindeki tek bir bölge tarafından kontrol edildiğini uzun süredir biliyorlar. Beyindeki bu alan, planlama ve diğer zihinsel fonksiyonlardan sorumlu. İnsanlar ve maymunlar üzerindeki diğer beyin bölümleri üzerinde yapılan çalışmalarda, John Hopkins Üniversitesi’nden bir çalışma ekibi, bir sürü beyin bölgesi arasındaki kompleks nöral koordinasyonu kapsayan son dakika karar vermenin daha önce bilinenden çok daha karmaşık olduğunu gördüler. Bu ekibe göre gelişmeler, bağımlılık içeren davranışların bazı özelliklerinin daha net anlaşılmasına ve yaş ilerledikçe düşme gibi bazı kazaların neden arttığının bulunmasına yardımcı olabilir.

“Neuron” isimli dergide yayımlanan bulgular göstermektedir ki, planlanan davranıştan vazgeçmek, farklı beyin bölgeleri arasında karşılıklı koordine konuşmalar olması demek. Yani bir karar verdikten milisaniye sonrasında bile fikrinizin değişmesi, bir hareket yada davranışı değiştirebilmek için artık çok geç olmuş demektir. Beyindeki gerçek zamanlı aktiviteyi gösteren fMRI kullanarak, John Hopkins ekibi bir karar değiştirmenin prefrontal korteksteki iki alan ve frontal göz alanı arasında ultra hızlı bir iletişim kurulması gerektirdiğini gördüler. Frontal göz alanı göz hareketlerinin kontrol edilmesi ve görsel farkındalıktan sorumludur.

Kitty Xu, anlık kararlarda ise, bir karar beyinde ne kadar uzun süre tutulması gerekiyorsa, değiştirilmesinin o kadar zor olduğunu söylüyor. “Planlanmış bir davranışı durdurmanın, farklı beyin bölgeleri arasında son derece hızlı bir koreografi gerektirdiğini gördük. Gaz pedalına basmakla ilgili kararımızı birkaç milisaniye sonrasında “basma” olarak değiştirsek bile, kaslarımıza “bas” mesajı gitmiş olduğu için arabayı durduramayız. Bir karar verdikten yaklaşık 100 milisaniye sonra fikrimizi değiştirirsek, planlarımızı başarılı bir şekilde değiştirebiliriz. Ama 200 milisaniyeden daha fazla süre fikrimizi değiştirmek için beklemişsek, istenilen değişikliği yapmakta başarılı olamayabiliriz. Yaşlandıkça sinirler arasındaki iletişim yavaşlar ve muhtemelen bu da yukarda bahsedilen bu ufak tefek kazaların artmasına neden olabilir.”

Bir kararın iptal edilmesiyle alakalı beyin bölgelerini tanımlayabilmek için, yeni bir çalışmada 21 denek kullanıldı. “Sinyali durdurma görevi” adı verilen nörobilimsel davranış testinde amaç, planlanan bir davranışı iptal etmek. fMRI ile görüntülenen deneklerden bir ekranı izlemeleri ve ekranda çıktığı anda siyah noktaya bakmaları istendi. Ama siyah noktaya odaklanmalarından hemen sonra, renkli bir nokta belirdi ve bu da bakışları yeni bir uyarana bakma konusunda kışkırttı. Siyah noktaya bakmak olan önceki planlarından vazgeçmek durumunda kaldılar. Bilim insanları bu kara verme ve kararlarını değiştirme aşamalarında beynin hangi alanlarında nöronların ateşlendiğini izlediler. Bulgularını teyit edebilmek için aynı deneyi bir makak maymunu üzerinde denediler. Elektrot yerleştirdikleri maymunun beyninde de benzer alanlarda nöronlar arasında ateşlenmeler gözlemlediler.

Vanderbilt Üniversitesi’nden Jeffrey Schall: “Göz hareketlerini ve nöral aksiyonu takip etmek, anlık karar alımlarında hangi beyin bölgelerinin aktive olduğuna dair kafamızdaki soruları cevapladı. Eğer beynin bir eylemi nasıl durdurduğunu veya engellediğini anlayabilirsek, insanların seçimleri üzerinde daha fazla kontrol sahibi olmaları yönünde bu süreci geliştirebiliriz.”

Xu, beynin karar değiştirmesinin ne kadar komplike olduğunu anlamamızın daha hızlı ve güvenli kararlar vermek konusunda bize yardımcı olacağını düşünüyor. Kısa süre içinde yaşlıların düşmelerinin de engellenebileceğini ümit ediyor.

Çeviren : Sıdıka ÖZEMRE
https://www.scientificamerican.com/article/the-neuroscience-of-changing-your-mind/

Check Also

Geri Dönüşü Olmayan İnsan Ruhunun Ölümsüz Yolculuğu