Okyanusum.com Din, Bilim, Sufizm
Beynin sağ ve sol kısmının pek çok hayvan türünde farlılık göstermekte olduğu bilinmektedir. Bu farklılığın da bilişsel performansı ve sosyal davranışları etkilediği düşünülmektedir. Örneğin, insanlarda, beynin sol tarafı dille ilgili işlem yaparken, diğer yanı müzik ve melodi konusunda daha iyi performans sergilemektedir.
University Collge London’da İngiliz bilim insanları şimdilerde şunu sorgulamaktadır: Beyindeki her bir hücrede nasıl bir işlem oluşmaktadır ki, sağ ve sol beyinde farklı faaliyetler oluşmaktadır? Bir başka deyişle, beyindeki sağ ve sol beyine yönelik faaliyetlerin farklılaşım göstermesi neye bağlıdır?
Bu sorgulamanın cevabını Stephen Wilson’ın önderliğindeki bir grup bilim insanı, sağ ve sol-taraflı nöron hücrelerinin beynin “*habenula-epifiz sapı” adlı kısmında bulmaya çalışmışlar. Habenular nöronların parlak yeşil florosan protein oluşturmalarını sağlayarak, bilim insanları habenular nöronlarının “spiral şeklinde” aksonlar (sinir sistemindeki iletişim hattı olarak görev yapan uzun sinir lifleri) oluşturduklarını gözlemlemişlerdir.
Wilson şu açıklamayı yapmıştır:
“Bilindiği üzere, beynin sağ ve sol yarımküreleri farklı bilgileri işlemektedirler. Ancak, beyin devresindeki bu farklılığın neyin oluşturduğu kimse tarafından bilinmemektedir. Bir olasılık, sağ ve sol tarafta tamamen birbirinden farklı nöronların olabileceğidir. Bu olasılığa alternatif bir diğer olasılık da, her iki tarafta aynı yapısal ilkelere sahip olduğu ve ancak bu yapısal ilkelerin farklı şekillerde bir araya gelmesinden dolayı “farklılık” gözükmekte olabilmektedir.”
Araştırmacılar, iki çeşit habenular nöron tipi olduğunu ve her ikisinin de beynin her iki kısmında bulunduklarını gözlemlediler. Ancak, çoğu sol-taraflı hücrelerin spiral aksonları kubbeli taç şekline sahiplerken, bu tip nöron şekli sağ tarafta pek gözlenmemektedir. Bu şekildeki hücreler yerine, beynin sağ-taraflı hücreleri, düz-tabak şekli gibi spiral aksonlar oluşturmaktadır. Bu şekildekiler de nadiren beynin sol tarafında gözlenmektedir.
Bu durumu doktora öğrencisi Isaac Bianco şöyle ifade etmekte:
“Nasıl bir mühendis aynı elektronik aksamlarından farklı elektronik devreler yapabiliyorsa, beynin sağ ve sol tarafı da aynı çeşit beyin hücreleri ile farklı terkipler oluşturabilmektedir.”
Sağ ve sol habenular nöron devreleri beynin aynı kısmına bağlanırlar. Bilim insanları bu bu yönelimin ya sağ ve soldan gelen sinyallerin bir araya gelmesi ya da bağımsız olarak ele alınması ile oluştuğunu bildirmektedirler.
Son olarak, Wilson şunu eklemektedir: “Dil, konuşma yeteneği beynimizin sol tarafında işlem görse de, insanlar dudaklarının yarısı ile konuşmazlar!. Beyin, sağ ya da sol tarafından aldığı bilgilerle devreler oluşturup bunları vücudun her iki kısmındaki ilgili yerlere yöneltmektedir.”
(Bu 31.03.2008 tarihli makale, AylinER tarafından türkçeye çevrilmiştir. http://www.sciencedaily.com/releases/2008/03/080330200643.htm)
* habenula: beynin orta bölümüne yakın, thalamus’un (sağ ve sol olmak üzere iki kısımdan oluşan, beynin merkezinde bulunan vücudun dışında neler olduğunu beynin bilmesini sağlayan yapı. Koku hariç, tüm duyusal bilgilerin geçiş bölgesi.) hemen üzerinde yer almaktadır. Habenula, bazal ganglia (yardımcı motor sistemi) ve limbik sistemden (Hipotalamus, amigdala, forniks, korpus kollasumı içeren davranışın kontrolü, hayatta kalma içgüdüleri, anılar, dürtüler, duyguların ifadesi, vücudun iç dengesinin düzenlenmesi, vücut içi şartların sabit tutulmasını sağlayan bölüm) aldığı bilgileri beynin orta ve ön kısmına iletir. (Gazi Eğitim Üniversitesi Dr. Mahmut Selvi- Prof. Dr. Figen Erkoç, http://www.scholarpedia.org/article/Habenula )
Bilim insanlarının düşünüp, sorguladıkları nokta bana göre çok önemli: Her bir nöron hücresi aynı yapı taşlarına sahip, aynı bilgiyi içermekte. Ancak, farklı şekildeki bağlanmaları ile farklı fonksiyonlar oluşturmaktadır. Tıpkı 7 adet notanın farklı terkiplerle- kombinasyonlarla farklı melodiler oluşturması gibi.
